Khi hoa đào nở những nụ hồng phơn phớt là lúc lòng người như có tiếng gọi: “Tết đến xuân về, chạp tổ thôi!”. Đây là dịp để con cháu, anh em trong họ đoàn tụ, tri ân các thế hệ đi trước. Đồng thời, giáo dục con cháu truyền thống gia đình, họ tộc…
Ngày chạp họ, các con cháu trong họ tề tựu tại từ đường (nhà thờ họ) lo sắp xếp bàn ghế, chè nước. Các bà, các mẹ dậy sớm tất bật chuẩn bị mâm cỗ cho lễ cúng tổ tiên. Các cụ cao niên mặc áo the, khăn xếp chỉnh tề chuẩn bị cho việc thắm hương, cúng bái, cánh trung tuổi thì bàn nhau góp tiền để tu bổ từ đường. Bọn trẻ con chưa giúp được gì nhiều nhưng đây là dịp để người lớn giới thiệu về công đức của Cụ tổ nhà mình. Có thể nói, nếu không có dịp chạp to, có lẽ nhiều thế hệ con cháu sau này chẳng thể nào biết hết được vị trí, vài trò các vị tổ tiên trong dòng họ để mà tìm về thể hiện lòng tri ân, tưởng nhớ.
Chiêng Trống vang lên, ông Trưởng họ thắp hương, đọc văn khấn mời tổ tiên về chứng giám; theo thứ bậc trong họ mọi người lên thắp nhang, chắp tay khấn vái. Giữa không khí đầm ấm và thiêng liêng, ông Trưởng họ ôn lại truyền thống, gia phong của dòng tộc, khuyên dạy con cháu tích cực phấn đấu trong học tập và lao động; nghiêm chỉnh chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, xứng đáng với truyền thống ông cha đã vun đắp, xây dựng…
Trong đời sống hiện nay có quá nhiều mối lo toan và ai cũng phải căng sức để lao động. Vì vậy mỗi người cần phải tạo ra sự cân bằng, tĩnh tại. Và ngôi nhà ở quê, nhà thờ của dòng họ là địa chỉ tâm linh, gần gũi nhất để cho họ trở về. Nhờ có những lần họp họ mà anh trên, em dưới mới có dịp nhận ra nhau, quan hệ họ hàng, dòng tộc ngày thêm gắn bó.
Rõ ràng, ngày chạp họ không chỉ mang ý nghĩa xây dựng tinh thần đoàn kết keo sơn trong tộc họ mà còn mang nét đẹp mới có ý nghĩa xã hội, đó là xây dựng gia đình hiếu học, dòng họ khuyến học, góp phần nâng cao dân trí, đóng góp nhân tài cho đất nước. Dòng họ Nguyễn Văn đã trải qua nhiều đời và luôn duy trì những nền nếp tốt đẹp từ cha ông để lại nên gia tộc không ngừng “nở cành xanh ngọn”. Đến nay, gia tộc có hàng chục Tiến sĩ, Thạc sĩ, nhiều sĩ quan cao cấp trong quân đội và nhiều doanh nhân thành đạt.
Trong bối cảnh của sự giao thoa văn hóa hiện nay, xu hướng mất gốc đang là nguy cơ, đặc biệt đối với một bộ phận lớp trẻ, thì việc duy trì văn hóa dòng họ có ý nghĩa lớn chống lại nguy cơ đó. “Khi giỗ tổ hoặc tết đến, đứng trước bàn thờ tổ tiên trong nhà thờ của dòng họ, ai cũng cảm nhận sự linh thiêng của quan hệ huyết thống, thấm thía hơn câu nói “một giọt máu đào hơn ao nước lã”. Một chiếc bánh chưng xanh cắt làm 8 miếng, sẻ chia cho 8 người ai cũng thấy đoàn kết và hạnh phúc nhường nào. Người ta vẫn bảo “dân có giàu nước mới mạnh, làng còn thì nước còn; văn hóa là hồn cốt của dân tộc”. Vì vậy, mỗi người phải có ý thức tốt về dòng họ của mình, có như vậy mới có ý thức tốt về dân tộc, đất nước.
Sưu tầm: Nguyễn Văn Loan
